काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले प्रणालीगत महत्त्वपूर्ण भुक्तानी प्रणाली (एसआइपीएस) पहिचान सम्बन्धि रूपरेखा जारी गर्दै भुक्तानी प्रणाली सञ्चालन गर्ने सेवा प्रदायकमाथिको नियमन बढाउने तयारी गरेको छ।

केन्द्रिय बैंकले गत सोमबार जारी गरेको रूपरेखा अनुसार, निर्धारित पाँचवटा मापदण्ड अन्तर्गत पर्ने भुक्तानी प्रणाली सञ्चालकलाई महत्वपूर्ण भुक्तानी प्रणालीका रूपमा पहिचान गरिने भएको छ।

• ठूला र समय-संवेदनशील भुक्तानीहरूको व्यवस्थापन: समय संवेदनशील र ठूलो धनराशीको लेनदेन व्यवस्थापन गर्ने भुक्तानी प्रणाली।
• देशको वित्तीय बजारका लागि अत्यावश्यक: देशको वित्तीय बजारको पूर्वाधारका लागि अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण र निर्णायक हुने एकमात्र वा प्रमुख भुक्तानी प्रणाली।
• भुक्तानीको कुल मूल्यको हिसाबले सबैभन्दा ठूलो: भुक्तानीहरूको कुल मूल्यको आधारमा सबैभन्दा ठूलो भुक्तानी प्रणाली।
• बजारमा ठूलो हिस्सा: कारोबारको मूल्यको हिसाबले खुद्रा बजारको एक-तिहाई भन्दा बढी वा कारोबारको सङ्ख्याको हिसाबले दुई-तिहाई भन्दा बढी बजार हिस्सा भएको प्रणाली।
• अन्य भुक्तानी प्रणालीहरूसँग उच्च अन्तरसम्बन्ध: अन्य भुक्तानी प्रणालीहरूसँग गहिरो रूपमा जोडिएको प्रणाली।

जोखिम पहिचान, मूल्याङ्कन र न्यूनीकरणमा ध्यान केन्द्रित गरेर, रूपरेखाले प्रणाली भित्र कसरी कमजोरीहरू उत्पन्न हुन्छन् र प्रसारित हुन्छन् भनेर राम्रोसँग बुझ्ने लक्ष्य राखेको छ। त्यसपछि यसले ती जोखिमहरूलाई प्रभावकारी रूपमा अनुगमन, व्यवस्थापन र नियन्त्रण गर्ने संयन्त्रहरू प्रस्ताव गरेको छ।

सञ्चालनमा कुनै पनि अवरोधले वित्तीय स्थिरताको लागि दूरगामी परिणामहरू सहित प्रणालीगत झट्का निम्त्याउन सक्छ। कमजोर डिजाइन गरिएका प्रणालीहरूले जोखिम बढाउन, बजारमा बाधा पुर्‍याउन र अर्थतन्त्रमा विश्वास घटाउन सक्छन्। त्यसैले नेपालको वित्तीय पारिस्थितिक प्रणालीको स्थिरताको लागि तिनीहरूको सुरक्षा, दक्षता र लचिलोपन सुनिश्चित गर्नु आवश्यक छ।